2-2-2 سوابق مذاکرات کشورهای مختلف حاضر در صنعت نیشکر کوبا
کوبا در تلاش است تا با جلب سرمایه‌گذاری خارجی، صنعت نیشکر و شکر خود را مدرنیزه کند. بر اساس گزارش‌ها، چند کشور در حال مذاکره با دولت کوبا برای سرمایه‌گذاری و نوسازی کارخانجات شکر این کشور هستند. مذاکرات اخیر کشورهای مختلف به منظور حضور در بازار کوبا بر مبنای اخبار موجود به شرح زیر می‌باشد.
- سطح همکاری چین و کوبا در صنعت نیشکر
چینی‌ها علاقه زیادی به سرمایه‌گذاری در صنعت نیشکر و شکر کوبا دارند و قراردادهایی را امضا کرده‌اند. بر اساس گزارش‌ها، چین تاکنون در دو استان کوبا سرمایه‌گذاری‌هایی برای نوسازی کارخانجات نیشکر انجام داده است.
شرکت هوائونگ چین، قراردادی را با دولت کوبا برای سرمایه‌گذاری 590 میلیون دلاری در طرح نوسازی کارخانه نیشکر آتابایو در استان سی‌ینفوئگوس امضا کرده است. شرکت چینی COMPLANT نیز قراردادی را برای نوسازی کارخانه بزرگ نیشکر آملیا در استان ویاکلارا به ارزش 160 میلیون دلار منعقد کرده است.
احتمالا چین در استانهای «هولگین» و «سانتیاگو د کوبا» در کشور کوبا نوسازی کارخانجات نیشکر را نیز آغاز خواهد کرد. این همکاری با هدف بهبود تکنولوژی و افزایش تولید شکر در این مناطق انجام می‌شود. چینی‌ها همچنین برنامه سرمایه‌گذاری در کارخانجات نیشکر دیگر استانهای کوبا از جمله «ویاکلارا» و «ماتانزاس» را در دستور کار دارند. آنها مشتاق به بهره‌برداری از ظرفیت‌های کوبا در تولید شکر و الکل هستند. یکی از منابع خبری که در آن به همکاری چین و کوبا در زمینه نوسازی صنعت نیشکر اشاره شده است، خبرگزاری دولتی چین شینهوا می‌باشد. شینهوا در گزارشی منتشر شده در تاریخ 29 ژوئن 2022، اعلام کرد که شرکت هوائونگ چین، قراردادی به ارزش 590 میلیون دلار با دولت کوبا برای نوسازی و بازسازی کارخانه قند آتابایو در استان سی‌ینفوئگوس امضا کرده است. این خبرگزاری دولتی چین، منبع معتبری برای پیگیری جزئیات همکاری‌های چین و کوبا در حوزه‌های مختلف از جمله نوسازی صنعت نیشکر محسوب می‌شود.
- سطح همکاری برزیل و کوبا در صنعت نیشکر
با توجه به اینکه برزیل یکی از بزرگترین تولیدکنندگان شکر در جهان است، انتظار می‌رود علاقه‌مندی آنها به سرمایه‌گذاری در کوبا بیشتر در قالب انتقال دانش فنی و تکنولوژی‌های نوین تولید شکر باشد. اما تاکنون گزارشات موثقی مبنی بر آغاز پروژه‌های نوسازی خاصی توسط شرکت‌ها یا دولت برزیل در کارخانجات نیشکر کوبا منتشر نشده است. به نظر می‌رسد هنوز مذاکرات و برنامه‌ریزی‌های اولیه بین دو کشور در جریان است. احتمالا برزیل در استانهای «ماتانزاس» و «لاهابانا» در کشور کوبا نوسازی کارخانجات نیشکر را آغاز خواهد کرده است. این همکاری با هدف بهبود زیرساخت‌ها و افزایش بهره‌وری در تولید شکر انجام می‌شود.
- سطح همکاری هند و کوبا در صنعت نیشکر
با توجه به جستجوهای انجام شده، اطلاعات موثقی مبنی بر آغاز نوسازی کارخانجات نیشکر کوبا توسط هند در دسترس نیست. اگرچه گفته می‌شود شرکتهای هندی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در صنعت نیشکر کوبا هستند، اما تا این لحظه هیچ گزارش مستندی مبنی بر عقد قرارداد یا آغاز پروژه نوسازی خاصی توسط هند در دسترس نیست. به نظر می‌رسد همکاری هند و کوبا در حوزه نیشکر و شکر هنوز در مراحل ابتدایی بررسی و مذاکره باشد و به مرحله اجرایی و عملیاتی نرسیده باشد. احتمالا هند در استان «ماتانزاس» در کشور کوبا نوسازی کارخانجات نیشکر را آغاز خواهد کرد. این همکاری با هدف بهبود تکنولوژی و افزایش تولید شکر در این استان انجام می‌شود.
- سطح همکاری اسپانیا و کوبا در صنعت نیشکر
متاسفانه اطلاعاتی مبنی بر آغاز نوسازی کارخانجات نیشکر کوبا توسط اسپانیا در دسترس نیست. اگرچه با توجه به روابط تاریخی بین دو کشور، احتمال همکاری‌های آتی در این زمینه وجود دارد، ولی تا این لحظه هنوز گزارش یا خبر مستندی مبنی بر آغاز پروژه‌های مشترک نوسازی کارخانجات نیشکر بین اسپانیا و کوبا منتشر نشده است. به نظر می‌رسد همکاری‌های دو کشور در این زمینه هنوز در مرحله بررسی و مذاکرات اولیه باشد. احتمالا اسپانیا در استان «سیگو د آویلا» در کشور کوبا نوسازی کارخانجات نیشکر را آغاز خواهد کرد. این همکاری با هدف بهبود زیرساخت‌ها و افزایش تولید شکر در این استان صورت می‌گیرد.
- سطح همکاری ایران و کوبا
پیرو سفر رئیس محترم جمهوری اسلامی ایران، دکتر رئیسی و هیات سیاسی- اقتصادی همراه به کشور کوبا در سال 2023، و همچنین دیدار آقای میگل ماریو دیاز-کانل برمودز رئیس جمهور کوبا در 2023 با رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) و تاکیدات ویژه (معظم له) به منظور تعمیق روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری بین دو کشور، سطح همکاری‌های اقتصادی دوجانبه بسیار پررنگ شده است. در حال حاضر تمرکز ایران در حوزه صنعت نیشکر با تمرکز بر نوسازی و بازسازی کارخانه‌های نیشکر کوبا، کود و سموم و نیز در سایر حوزه‌ها مانند صادرات تراکتور، راه‌اندازی نیروگاههای خورشیدی، توسعه صنعت ITC، صادرات مواد غذایی و معدنی می‌باشد. سطح همکاری‌ها در حد مذاکره و در پارهای از موارد مانند ITC و انرژی در حد تفاهمنامه می‌باشد.
3-2-2 تجربیات شرکتهای حاضر در کوبا
تجربیات شرکتهای خارجی فعال در کوبا همراه با تجربههای مثبت و منف بوده است. در این بخش تجربیات شرکت‌ها به صورت تحلیلی، جامع و یکپارچه ارائه می‌شود.
تجربیات مثبت شرکتهای خارجی فعال در کوبا:
- بازار بکر: کوبا با جمعیت 11.26 میلیون نفری، بازاری بکر برای شرکتهای خارجی است که به دنبال صادرات محصولات و خدمات خود هستند. این بازار فرصت‌های زیادی برای شرکتهای خارجی در زمینه‌های مختلف از جمله کشاورزی، گردشگری، انرژی، و زیرساخت‌ها فراهم می‌کند.
- نیروی کار تحصیل‌کرده: کوبا دارای نرخ سواد 99.7% است و نیروی کار این کشور به طور کلی تحصیل‌کرده و ماهر است. این موضوع می‌تواند برای شرکتهای خارجی که به دنبال استخدام نیروی کار ماهر و با انگیزه هستند، یک مزیت بزرگ باشد.
- منابع طبیعی: کوبا دارای منابع طبیعی فراوانی از جمله معادن، زمین‌های کشاورزی، و آب است. این منابع می‌تواند برای شرکتهای خارجی که به دنبال مواد اولیه یا زمین برای سرمایه‌گذاری هستند، جذاب باشد.
- دولت حامی: دولت کوبا از سرمایه‌گذاری خارجی استقبال می‌کند و مشوق‌های مختلفی را برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی ارائه می‌دهد. این مشوق‌ها می‌تواند شامل معافیت‌های مالیاتی، کمک‌های دولتی، و دسترسی به زمین و زیرساخت‌ها باشد.
- رقابت کمتر: به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌هایی که بر روی ورود شرکتهای خارجی به کوبا تعیین شده است، رقابت در برخی از صنایع و بخش‌های اقتصادی کمتر است که می‌تواند برای شرکتهای خارجی فرصتی مناسب باشد.
تجربیات منفی شرکتهای خارجی فعال در کوبا:
- تحریم‌های اقتصادی: تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه کوبا، فعالیت شرکتهای خارجی در این کشور را دشوار کرده است. این تحریم‌ها محدودیت‌هایی را برای تجارت با کوبا، انتقال پول، و سرمایه‌گذاری در این کشور ایجاد می‌کند.
- فقدان زیرساخت‌های مناسب: زیرساخت‌های کوبا در بسیاری از زمینه‌ها از جمله حمل و نقل، ارتباطات، و انرژی نیاز به بهبود دارد. این موضوع می‌تواند برای شرکتهای خارجی که به دنبال فعالیت در کوبا هستند، چالش‌برانگیز باشد.
- بروکراسی: بروکراسی در کوبا می‌تواند فرآیند انجام کار را برای شرکتهای خارجی دشوار و کند کند. قوانین و مقررات پیچیده و فرآیندهای طولانی اداری می‌تواند برای سرمایه‌گذاران خارجی ناامیدکننده باشد.
- عدم ثبات اقتصادی: اقتصاد کوبا با نوسانات زیادی روبرو است و به طور سنتی به صادرات شکر و گردشگری وابسته بوده است. این عدم ثبات می‌تواند برای شرکتهای خارجی که به دنبال سرمایه‌گذاری بلندمدت در کوبا هستند، ریسک‌پذیر باشد.
- دستمزد پایین: دستمزد در کوبا به طور کلی پایین است. این موضوع می‌تواند برای شرکتهای خارجی که به دنبال استخدام نیروی کار ماهر با دستمزدهای رقابتی هستند، چالش‌برانگیز باشد. شرکتهای خارجی برای جذب و حفظ نیروی کار ماهر در کوبا، ممکن است مجبور به پرداخت دستمزدهای بالاتر از حد متوسط در این کشور باشند. این موضوع می‌تواند هزینه‌های استخدام را برای این شرکت‌ها افزایش دهد.
- مشکلات ارتباطی و فرهنگی: تفاوت‌های فرهنگی و مشکلات ارتباطی میان شرکتهای خارجی و محلی ممکن است به مشکلاتی در فعالیت‌ها و همکاری‌ها منجر شود.
در مجموع، تجارب شرکتهای خارجی فعال در کوبا ترکیبی از تجارب مثبت و منفی می‌باشد. توجه به این تجارب می‌تواند سبب اتخاذ تصمیمهای کلیدی شود که ضریب موفقیت شرکتهای خارجی در کوبا را افزایش بدهد. برخی از این موارد عبارت‌اند از:
- توانایی تطبیق شرکت با شرایط کوبا: شرکتهای خارجی باید راه حل‌های تطبیق با شرایط خاص اقتصادی و سیاسی کوبا، از جمله تحریم‌های اقتصادی، بروکراسی، و عدم ثبات اقتصادی را پیدا کنند.
- توانایی شرکت در ایجاد روابط قوی با دولت کوبا: ایجاد روابط قوی با دولت کوبا می‌تواند برای موفقیت شرکتهای خارجی در این کشور بسیار مهم باشد.
به هر حال آینده فعالیت شرکتهای خارجی در کوبا به عوامل مختلفی بستگی دارد. سه عامل مهم و تاثیر گذار بر روند فعالیت شرکتهای خارجی در کوبا عبارت است از:
- روابط ایالات متحده و کوبا: عادی‌سازی روابط بین ایالات متحده و کوبا می‌تواند به طور قابل توجهی فعالیت شرکتهای خارجی در کوبا را افزایش دهد.
- اصلاحات اقتصادی در کوبا: اگر دولت کوبا اصلاحات اقتصادی را اجرا کند، می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر و رونق اقتصادی در این کشور کمک کند.
- روند جهانی سرمایه‌گذاری خارجی: روند جهانی سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند بر تمایل شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاری در کوبا تأثیر بگذارد.
4-2-2 مشکلات و چالش‌های فراروی شرکتهای خارجی در کوبا در ادوار تاریخ
کوبا یکی از کشورهایی است که تاریخ طولانی و پیچیده‌ای دارد و همچنین یکی از کشورهایی است که تحت تأثیرات بسیاری قرار گرفته است. شرکتهای خارجی در طول تاریخ اغلب با چالش‌ها و مشکلاتی در کوبا روبرو شده‌اند. مشکلات و چالش‌هایی که شرکتهای خارجی در کوبا ممکن است در ادوار تاریخی مختلف با آنها مواجه شوند، می‌تواند به شرایط سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی کشور وابسته باشد. در جدول زیر مشکلات و چالش‌های فراروی شرکتهای خارجی در کوبا در ادوار تاریخ بر مبنای شاخص زمانی به اختصار بیان شده است.
| ردیف | دوره تاریخی | خلاصه‌ی مشکلات و چالش‌ها |
| 1 | دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ | انقلاب کوبایی: انقلاب کوبایی در سال ۱۹۵۹ باعث ایجاد تغییرات گسترده‌ای در ساختار سیاسی و اقتصادی کوبا شد. این اتفاق سبب ناپایداری و نارضایتی در بین شرکتهای خارجی شده باشد.ملی‌کردن صنایع: دولت پس از انقلاب به طور گسترده‌ای صنایع و زیرساخت‌های مختلف را ملی‌کرد و به کنترل دولتی درآورد که در نتیجه این امر باعث اختلافات و مشکلات بین دولت و شرکتهای خارجی شد. |
| 2 | دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ | تحریم‌های بین‌المللی: در این دوره، تحریم‌های بین‌المللی بر علیه کوبا به شدت افزایش یافت که باعث محدودیت‌های بیشتری در فعالیت‌های شرکتهای خارجی در این کشور شد.مشکلات اقتصادی و تحقیقاتی: دوران وحشت اقتصادی و ناپایداری در کوبا باعث کاهش قدرت خرید مردم و نیز مشکلاتی در تأمین مواد اولیه و تجهیزات برای شرکتهای خارجی شده است. |
| 3 | دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ | سقوط اتحادیه شوروی و کاهش کمک‌های مالی: سقوط اتحادیه شوروی در اوایل دهه ۱۹۹۰ و کاهش کمک‌های مالی به کوبا باعث مشکلات اقتصادی و نیز تحققاتی برای شرکتهای خارجی شد.تغییرات سیاسی و اقتصادی: تلاش‌های دولت کوبا برای اصلاحات اقتصادی و بازار گرا شدن باعث تغییرات و تعدیلات در محیط کسب‌وکار شد و برای برخی شرکتهای خارجی چالش‌هایی ایجاد شد. |
| 4 | ادوار اخیر | تحریم‌های آمریکا: تحریم‌های آمریکا علیه کوبا همچنان به شرکتهای خارجی که فعالیت در این کشور دارند، محدودیت‌ها و مشکلاتی ایجاد می‌کند.مشکلات ارتباطی و مالی: تفاوت‌های فرهنگی و مشکلات ارتباطی با محیط کسب‌وکار محلی و همچنین مشکلات مالی و پرداختی ممکن است برای شرکتهای خارجی در کوبا چالش‌هایی ایجاد کند.تغییرات سیاسی و اقتصادی: تغییرات در سیاست‌ها و اقتصاد کوبا ممکن است باعث تغییرات ناگهانی در محیط کسب وکار شود که شرکتهای خارجی باید بر آنها واکنش نشان دهند. |
در ادوار مختلف تاریخ، این چالش‌ها با شدت و ضعف متفاوتی وجود داشته‌اند. برای مثال، در دوران جنگ سرد، تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه کوبا یکی از بزرگترین چالش‌های فراروی شرکتهای خارجی در این کشور بود. در حال حاضر، عدم ثبات اقتصادی و فقدان زیرساخت‌های مناسب از جمله مهمترین چالش‌های فراروی شرکتهای خارجی در کوبا هستند. در جدول زیر مشکلات و چالش‌های فراروی شرکتهای خارجی در کوبا در ادوار تاریخ بر مبنای شاخص موضوعی به اختصار بیان شده است.
| ردیف | موضوع چالش | خلاصه‌ی مشکلات و چالش‌ها |
| 1 | چالش‌های سیاسی | روابط ایالات متحده و کوبا: تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه کوبا، فعالیت شرکتهای خارجی در این کشور را به طور قابل توجهی دشوار کرده است. این تحریم‌ها محدودیت‌هایی را برای تجارت با کوبا، انتقال پول، و سرمایه‌گذاری در این کشور ایجاد می‌کند.عدم ثبات سیاسی: کوبا در طول تاریخ خود با دوره‌های متعددی از عدم ثبات سیاسی روبرو بوده است. این موضوع می‌تواند برای شرکتهای خارجی که به دنبال سرمایه‌گذاری بلندمدت در کوبا هستند، ریسک‌پذیر باشد.بروکراسی: بروکراسی پیچیده و قوانین و مقررات دست‌وپاگیر می‌تواند فرآیند انجام کار را برای شرکتهای خارجی در کوبا دشوار کند. |
| 2 | چالش‌های اقتصادی | اقتصاد دولتی: کوبا یک کشور با اقتصاد دولتی است و دولت نقش مهمی در اقتصاد این کشور دارد. این موضوع می‌تواند برای شرکتهای خارجی که به دنبال فعالیت در بازار آزاد هستند، چالش‌برانگیز باشد.فقدان زیرساخت‌های مناسب: زیرساخت‌های کوبا در بسیاری از زمینه‌ها از جمله حمل و نقل، ارتباطات، و انرژی نیاز به بهبود دارد. این موضوع می‌تواند برای شرکتهای خارجی که به دنبال فعالیت در کوبا هستند، چالش‌برانگیز باشد.عدم ثبات اقتصادی: اقتصاد کوبا با نوسانات زیادی روبرو است و به طور سنتی به صادرات شکر و گردشگری وابسته بوده است. این عدم ثبات می‌تواند برای شرکتهای خارجی که به دنبال سرمایه‌گذاری بلندمدت در کوبا هستند، ریسک‌پذیر باشد. |
| 3 | چالش‌های اجتماعی | دستمزد پایین: دستمزد در کوبا به طور کلی پایین است. این موضوع می‌تواند برای شرکتهای خارجی که به دنبال استخدام نیروی کار ماهر با دستمزدهای رقابتی هستند، چالش‌برانگیز باشد.فقدان نیروی کار ماهر: کوبا با کمبود نیروی کار ماهر در برخی از زمینه‌ها روبرو است. این موضوع می‌تواند برای شرکتهای خارجی که به دنبال استخدام نیروی کار ماهر در کوبا هستند، چالش‌برانگیز باشد.تفاوت‌های فرهنگی: تفاوت‌های فرهنگی بین کوبا و سایر کشورها می‌تواند برای شرکتهای خارجی که به دنبال فعالیت در کوبا هستند، چالش‌برانگیز باشد. |
در ادامه به تفصیل چالش‌ها و مشکلات فراروی شرکتهای خارجی در کوبا را بررسی می کنیم، تا مسیر برای حضور شرکتهای ایرانی تا حدی روشن شود و ریسکهای این تعاملات شناسایی شود و راهکارهای مناسب موضوع استخراج گردد.
1-4-2-2 ملی‌سازی و ضبط اموال
پس از انقلاب کوبا، دولت شروع به ملی‌سازی شرکت‌ها و صنایع کرد که این امر شامل بسیاری از شرکتهای خارجی نیز شد. این اقدام بدون پرداخت خسارت مناسب به صاحبان اصلی انجام شد و باعث کاهش چشمگیر سرمایه‌گذاری خارجی در کوبا شد.
پس از پیروزی انقلاب کوبا در ژانویه 1959، رهبری جدید تحت نظر فیدل کاسترو شروع به اجرای یک سری اصلاحات اقتصادی و اجتماعی کرد که یکی از اصلی‌ترین آنها ملی‌سازی واحدهای تجاری و صنایع بود. این اقدامات به سرعت منجر به ملی‌سازی املاک و مستغلات، بانک‌ها، صنایع بزرگ و حتی برخی از شرکتهای کوچکتر شد. فرآیند ملی‌سازی در کوبا شامل دو مرحله اصلی بود که پیامدهای غیرقابل جبرانی داشت.
مرحله نخست ملی‌سازی اموال آمریکایی: در اوایل دهه 1960، دولت کوبا به طور گسترده‌ای شروع به ملی‌سازی اموال متعلق به شهروندان و شرکتهای آمریکایی کرد. این اقدام بدون پیشنهاد پرداخت خسارت‌های مناسب یا در مواردی هیچ خسارتی انجام شد. به عنوان نمونه، بخش عمده‌ای از صنعت نیشکر و نفت کوبا که توسط سرمایه‌های آمریکایی اداره می‌شد، ملّی اعلام شد.
مرحله دوم ملی‌سازی اموال داخلی و خارجی: فرآیند ملی‌سازی تنها محدود به شرکتهای آمریکایی نبود. دولت کوبا شرکت‌ها و صنایع متعلق به سایر کشورهای خارجی و همچنین سرمایه‌های داخلی را نیز ملی اعلام کرد. این امر شامل مصادره املاک بزرگ زمینداران، بانک‌ها و بسیاری از کسب وکارهای کوچک بود.
پیامدهای ملی‌سازی در کوبا:
- کاهش سرمایه‌گذاری خارجی: این اقدامات باعث شد که کوبا به سرعت از بازار سرمایه‌گذاری بین‌المللی منزوی شود. سرمایه‌گذاران خارجی به دلیل نگرانی از مصادره اموال خود، تمایلی به سرمایه‌گذاری در کوبا نشان ندادند.
- تحریم‌های اقتصادی: واکنش آمریکا به ملی‌سازی اموال شهروندان و شرکتهای خود با وضع تحریم‌های اقتصادی شدید علیه کوبا بود. این تحریم‌ها شامل محدودیت‌های تجاری و مالی بود که تا به امروز نیز ادامه دارد و بر اقتصاد کوبا تاثیر گذاشته است.
- گرایش به بلوک شرق: در پی تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی آمریکا، کوبا به سوی شوروی سابق و کشورهای حوزه کمونیستی گرایش یافت. این امر منجر به کمک‌های اقتصادی و نظامی از شوروی به کوبا شد که تا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اوایل دهه 1990 ادامه یافت.
ملی‌سازی در کوبا نه تنها ساختار اقتصادی این کشور را دگرگون کرد بلکه روابط بین‌المللی آن، به ویژه با ایالات متحده آمریکا، را نیز به طور چشمگیری تحت تاثیر قرار داد.
2-4-2-2 تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه کوبــا
ایالات متحده پس از انقلاب کوبا تحریم‌های اقتصادی گسترده‌ای را علیه کوبا وضع کرد. این تحریم‌ها شامل محدودیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری بود و بر فعالیت شرکتهای خارجی که مایل به کار در کوبا یا با کوبا بودند، تأثیر گذاشت. تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه کوبا، که ابتدا در اوایل دهه 1960 آغاز شدند، یکی از قدیمی‌ترین و پیچیده‌ترین مجموعه‌های تحریمی هستند که توسط کشوری علیه کشور دیگری اعمال شده‌اند. این تحریم‌ها به تدریج توسعه یافتند و به اقداماتی گسترده‌تر تبدیل شدند که هدف از آنها فشار آوردن بر حکومت کوبا برای تغییر سیاست‌های داخلی و خارجی‌اش بود. این تحریم‌ها در برگیرنده جنبه‌های مختلفی هستند که در زیر به برخی از مهمترین آنها اشاره می‌شود:
- محدودیت‌های تجاری
ایالات متحده محدودیت‌های گسترده‌ای بر صادرات و واردات بین کوبا و خودش اعمال کرده است. این شامل ممنوعیت فروش اکثر کالاها و خدمات از سوی آمریکا به کوبا و واردات محصولات کوبایی به آمریکا می‌شود. تحریم‌ها همچنین شامل محدودیت‌هایی برای فروش مواد غذایی و دارو است، هرچند که در برخی موارد استثنائاتی وجود دارد.
- محدودیت‌های سرمایه‌گذاری
تحریم‌ها همچنین شرکتهای آمریکایی و شهروندان آمریکایی را از سرمایه‌گذاری در کوبا منع می‌کنند. این امر شامل خرید املاک، سرمایه‌گذاری در شرکتهای کوبایی و هرگونه سرمایه‌گذاری مستقیم یا غیرمستقیم دیگر است.
- محدودیت‌های مالی
ایالات متحده محدودیت‌هایی را بر تراکنش‌های مالی بین کوبا و نهادهای مالی آمریکایی اعمال کرده است. این شامل ممنوعیت استفاده از دلار آمریکا در تراکنش‌های بین‌المللی کوبا و دسترسی کوبا به سیستم مالی بین‌المللی می‌شود.
- قوانین خارجی
تحریم‌های ایالات متحده علیه کوبا نه تنها بر فعالیت‌های بین دو کشور تأثیر می‌گذارد بلکه بر فعالیت‌های شرکتهای خارجی که با کوبا کار می‌کنند نیز تأثیر می‌گذارد. قانون هلمز-برتون (Helms-Burton Act) اجازه می‌دهد که شرکت‌هایی که در اموالی که پس از انقلاب مصادره شده‌اند سرمایه‌گذاری می‌کنند، در دادگاه‌های آمریکا پیگرد قانونی شوند. این قانون باعث شده است که بسیاری از شرکتهای بین‌المللی از سرمایه‌گذاری در کوبا اجتناب کنند تا با قوانین آمریکا در تعارض نباشند.
- تأثیرات تحریم‌ها
تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده بر کوبا تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد این کشور داشته‌اند. کوبا از دسترسی به بازار بزرگ آمریکا محروم شده است، و این امر به همراه محدودیت‌های بر تراکنش‌های مالی و سرمایه‌گذاری، رشد اقتصادی کوبا را محدود کرده است. علاوه بر این، تحریم‌ها به انزوای بیشتر کوبا در عرصه بین‌المللی منجر شده‌اند. با وجود تلاش‌هایی برای کاهش تنش‌ها و تحریم‌ها در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، روابط بین کوبا و ایالات متحده همچنان پیچیده است و تحریم‌ها به طور عمده همچنان پابرجا هستند. این تحریم‌ها نه تنها بر اقتصاد کوبا بلکه بر مردم کوبا نیز تأثیر می‌گذارند، زیرا دسترسی آنها به کالاها، خدمات و فرصت‌های اقتصادی محدود شده است.
3-4-2-2 چالش‌های قانونی و سیاسی
شرکتهای خارجی که در کوبا فعالیت می‌کنند یا می‌خواهند در آن فعالیت کنند، باید با یک سیستم قانونی و مقرراتی کاملاً متفاوت و گاهی پیچیده سازگار شوند. این شامل محدودیت‌هایی در مورد انتقال سود به خارج از کشور و محدودیت‌هایی در مالکیت و کنترل شرکت‌ها است. شرایط حضور شرکتهای خارجی در کوبا از منظر قانونی و تحولات سیاسی، دارای جنبه‌های پیچیده‌ای است که ناشی از تاریخچه طولانی این کشور در مقاومت در برابر نفوذ خارجی، تحریم‌های بین‌المللی، و ارتباطات سیاسی متغیر با کشورهای دیگر، به ویژه ایالات متحده، است. جنبه‌های کلیدی این موضوع از منظر تحولات قانونی عبارت‌اند از:
- قوانین سرمایه‌گذاری خارجی: کوبا در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا از طریق اصلاح قوانین سرمایه‌گذاری خارجی، فضای مساعدتری برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایجاد کند. قانون سرمایه‌گذاری خارجی کوبا، که آخرین بار در سال 2014 به‌روزرسانی شد، به شرکتهای خارجی اجازه می‌دهد تا در اکثر بخش‌های اقتصادی فعالیت کنند و از مشوق‌های مالیاتی بهره‌مند شوند.
- محدودیت‌های مالکیت: با این حال، در بسیاری از موارد، دولت کوبا ترجیح می‌دهد که در شراکت‌های مشترک با سهمیه مالکیت اکثریت حضور داشته باشد. این مسئله می‌تواند برای برخی سرمایه‌گذاران خارجی دلسردکننده باشد.
- مقررات ارزی: کنترل شدید بر ارز و محدودیت‌های انتقال سود به خارج از کشور، همچنان چالش‌هایی برای شرکتهای خارجی در کوبا محسوب می‌شود.
جنبه‌های کلیدی چالش‌های شرایط حضور شرکتهای خارجی در کوبا از منظر تحولات سیاسی عبارت‌اند از:
- تغییرات در روابط بین‌المللی: روابط کوبا با جامعه بین‌المللی، به ویژه ایالات متحده، بر شرایط حضور شرکتهای خارجی در این کشور تأثیر گذاشته است. دوره‌هایی از کاهش تنش و بهبود روابط، مانند دوران ریاست جمهوری اوباما، فرصت‌هایی برای بهبود دسترسی شرکتهای خارجی به بازار کوبا فراهم آورد. با این حال، تشدید دوباره تحریم‌ها تحت دولت ترامپ، این روند را معکوس کرد.
- تأثیر تحریم‌های ایالات متحده: تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه کوبا، که از دهه 1960 آغاز شد، بر روابط تجاری کوبا با جهان تأثیر گذار بوده است. این تحریم‌ها شرکتهای خارجی را از سرمایه‌گذاری در کوبا بازداشته یا آنها را در معرض خطر تحریم‌های ثانویه از سوی ایالات متحده قرار داده است.
- تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی: علی‌رغم چالش‌ها، دولت کوبا به دنبال جذب سرمایه‌گذاری خارجی به منظور تقویت اقتصاد خود است. این شامل تشویق سرمایه‌گذاری در بخش‌های کلیدی مانند گردشگری، انرژی تجدیدپذیر، و کشاورزی است.
- مسائل مربوط به نیروی کار: استخدام و مدیریت نیروی کار در کوبا می‌تواند به دلیل قوانین دولتی مربوط به استخدام و حقوق کارگران، پیچیده باشد. شرکتهای خارجی اغلب ملزم به استخدام از طریق آژانس‌های دولتی هستند، که می‌تواند هزینه‌های نیروی کار را افزایش دهد و انعطاف‌پذیری را کاهش دهد.
شرکتهای خارجی که قصد دارند در کوبا فعالیت کنند باید به دقت تحولات قانونی و سیاسی را دنبال کنند و آماده مواجهه با چالش‌هایی ناشی از محدودیت‌های مالکیت، مقررات ارزی، و تحریم‌های بین‌المللی باشند. علی‌رغم این چالش‌ها، فرصت‌هایی نیز برای شرکت‌هایی وجود دارد که می‌توانند با محیط قانونی و سیاسی کوبا سازگار شوند.
4-4-2-2 نوسانات اقتصادی و سیاسی
کوبا در طول دهه‌ها با نوسانات اقتصادی و تغییرات سیاسی مواجه بوده است که می‌تواند بر ثبات و پیش‌بینی‌پذیری فعالیت‌های تجاری تأثیر بگذارد. این عوامل می‌توانند به طور قابل توجهی ریسک سرمایه‌گذاری در کوبا را افزایش دهند. نوسانات اقتصادی کوبا تأثیرات گسترده و مهمی بر حضور و عملکرد شرکتهای خارجی در این کشور داشته است. این نوسانات شامل تورم، کنترل‌های سرمایه‌ای، نرخ ارز، کمبودهای اقتصادی، و دیگر چالش‌های ماکرواقتصادی است.
شاخص‌های ذیل در تحلیل تأثیرات اقتصادی در حضور شرکتهای خارجی در کوبا موثر است.
- تورم و کنترل‌های قیمت: تورم بالا می‌تواند بر توانایی شرکت‌ها برای تعیین قیمت‌های پایدار و پیش‌بینی هزینه‌ها و درآمدهای آینده تأثیر بگذارد. کنترل‌های قیمت که دولت برای مقابله با تورم اعمال می‌کند، می‌تواند به کاهش سودآوری منجر شود و انگیزه‌های سرمایه‌گذاری را کاهش دهد.
- کنترل‌های سرمایه‌ای و نرخ ارز: کوبا از کنترل‌های سرمایه‌ای استفاده می‌کند که می‌تواند جابجایی سرمایه‌ها و سودهای شرکتهای خارجی را دشوار سازد. نوسانات نرخ ارز و عدم دسترسی به بازارهای ارز خارجی می‌تواند ریسک ارزی را افزایش دهد و برنامه‌ریزی مالی را پیچیده‌تر کند.
- کمبودهای اقتصادی: کمبود کالاها و خدمات ناشی از محدودیت‌های تولیدی و وارداتی می‌تواند بر توانایی شرکتهای خارجی برای انجام عملیات خود تأثیر بگذارد. این کمبودها همچنین می‌توانند بر قدرت خرید مصرف‌کنندگان تأثیر گذارند و تقاضا برای محصولات و خدمات را کاهش دهند.
- محدودیت‌های واردات و صادرات: نوسانات اقتصادی همچنین می‌توانند به اعمال محدودیت‌های بیشتر بر واردات و صادرات منجر شوند، که این امر می‌تواند هزینه‌های تجارت را افزایش دهد و دسترسی به مواد اولیه و بازارها را محدود کند.
- تأثیر بر سرمایه‌گذاری و انگیزه‌های سرمایه‌گذاری: نوسانات اقتصادی عدم اطمینان را افزایش می‌دهند و می‌توانند بر انگیزه‌های سرمایه‌گذاری شرکتهای خارجی تأثیر منفی بگذارند. عدم اطمینان اقتصادی می‌تواند باعث شود شرکت‌ها در مورد گسترش عملیات یا ورود به بازار کوبا تردید کنند.
شرکتهای خارجی که در کوبا فعالیت می‌کنند یا قصد ورود به این بازار را دارند، باید استراتژی‌های مقابله‌ای را برای کاهش ریسکهای ناشی از نوسانات اقتصادی در نظر بگیرند. این می‌تواند شامل تنوع‌بخشی به سبد محصولات، انعطاف‌پذیری در زنجیره تأمین، مدیریت دقیق نقدینگی و دسترسی به منابع مالی محلی برای کاهش ریسک ارزی باشد. نوسانات اقتصادی کوبا یک چالش قابل توجه برای شرکتهای خارجی محسوب می‌شوند و توانایی آنها برای انجام عملیات موفقیت‌آمیز در این کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
نوسانات سیاسی در کوبا، همانند بسیاری از کشورهای دیگر، تأثیرات قابل توجهی بر حضور، عملکرد، و استراتژی‌های شرکتهای خارجی داشته است. این تأثیرات می‌توانند از طریق تغییرات در قوانین و مقررات، روابط دیپلماتیک، و پایداری سیاسی ایجاد شوند.
تأثیرات نوسانات سیاسی در حضور شرکتهای خارجی از جوانب مختلف قابل تحلیل می‌باشد.
- تغییرات در قوانین و مقررات: نوسانات سیاسی می‌توانند به تغییرات ناگهانی در قوانین و مقررات مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی، مالیات، واردات و صادرات، و محیط کسب‌وکار منجر شوند. این تغییرات می‌توانند بر روی هزینه‌ها، سودآوری، و قابلیت اجرای استراتژی‌های کسب‌وکار شرکتهای خارجی تأثیر بگذارند.
- روابط دیپلماتیک: روابط دیپلماتیک بین کوبا و کشورهای دیگر، به‌ویژه ایالات متحده، نوسانات قابل توجهی داشته‌اند که می‌تواند بر فضای کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری تأثیر بگذارد. تحریم‌ها، محدودیت‌های تجاری، و دیگر اقدامات سیاسی می‌توانند دسترسی شرکتهای خارجی به بازار کوبا و منابع آن را محدود کنند.
- پایداری سیاسی: پایداری یا عدم پایداری سیاسی در کوبا می‌تواند بر اطمینان و انگیزه‌های سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود یا گسترش حضور خود در این کشور تأثیر بگذارد. اعتراضات، تغییرات دولت، و دیگر نوسانات سیاسی می‌توانند ریسکهای مرتبط با عملکرد شرکت‌ها و امنیت سرمایه‌گذاری‌ها را افزایش دهند.
- محدودیت‌های سرمایه‌گذاری: نوسانات سیاسی می‌توانند به ایجاد یا تشدید محدودیت‌های مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی منجر شوند. این شامل محدودیت‌ها در مالکیت خارجی، انتقال سود به خارج از کشور، و دسترسی به ارزهای خارجی است.
برای مواجهه با نوسانات سیاسی، شرکتهای خارجی ممکن است نیاز به اتخاذ استراتژی‌های مقاوم‌سازی داشته باشند. این شامل انعطاف‌پذیری در استراتژی‌های عملیاتی، تنوع‌بخشی به بازارها و زنجیره‌های تأمین، و ایجاد روابط محکم با شرکای محلی و دولت است تا از پایداری و پیش‌بینی‌پذیری عملکرد تجاری در مواجهه با نوسانات سیاسی اطمینان حاصل شود. در نهایت، نوسانات سیاسی در کوبا به طور قابل توجهی بر روی تصمیمات سرمایه‌گذاری، استراتژی‌های کسب و کار، و عملکرد شرکتهای خارجی تأثیر می‌گذارند و ایجاد محیطی پرچالش برای فعالیت‌های اقتصادی در این کشور می‌کنند.
5-4-2-2 دسترسی محدود به بازارهای مالی
دسترسی محدود به بازارهای مالی در کوبا نقش مهمی در حضور و عملکرد شرکتهای خارجی در این کشور دارد. این محدودیت‌ها می‌توانند برنامه‌ریزی مالی، استراتژی‌های سرمایه‌گذاری، و عملیات روزمره شرکت‌ها را تحت تأثیر قرار دهند. برخی از جنبه‌های این موضوع شامل موارد ذیل است.
- محدودیت در دسترسی به منابع مالی شامل محدودیت‌های ارزی و بانکی
کوبا محدودیت‌های قابل توجهی در دسترسی به ارزهای خارجی دارد. این محدودیت‌ها می‌توانند شامل کنترل‌های سرمایه‌ای، نرخ ارز رسمی ثابت، و محدودیت‌های بانکی برای تبدیل ارزهای خارجی به پول محلی شوند. این وضعیت می‌تواند سرمایه‌گذاران خارجی را با ریسک ارزی مواجه کند و از تأمین منابع مالی برای عملیات روزمره شرکت‌ها سختی بیشتری را به همراه آورد. برخی از محدودیت‌های بانکی، از جمله محدودیت‌های دریافت و انتقال پول از و به کشور، می‌توانند باعث کندی در یکی از مهمترین جنبه‌های فعالیت‌های شرکتهای خارجی در کشور شوند. این محدودیت‌ها می‌توانند به تأخیرها و سرعت پایین در تسویه حساب‌ها، کاهش نقدینگی، و افزایش ریسکهای مالی منجر شوند.
- تأثیر بر استراتژی‌های سرمایه‌گذاری شامل انعطاف‌پذیری محدود و اعتماد سرمایه‌گذاران
محدودیت‌های دسترسی به منابع مالی می‌توانند انعطاف‌پذیری شرکت‌ها در برابر نوسانات بازار، فرصت‌های سرمایه‌گذاری، و تغییرات در شرایط اقتصادی را کاهش دهند. ناتوانی در دسترسی به بازارهای مالی ممکن است باعث کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی و کاهش جذابیت برای سرمایه‌گذاری در کوبا شود.
راهکارها و استراتژی‌های مقابله‌ای در مواجه با دسترسی محدود به بازارهای مالی شامل تنوع در منابع مالی، برقراری ارتباط با بانک‌های محلی و استفاده از ابزار مالی مقاوم می‌باشد. شرکتهای خارجی می‌توانند با تنوع‌بخشی در منابع مالی، از جمله تأمین منابع از منابع داخلی و استفاده از سرمایه‌گذاری‌های غیر مستقیم مانند شراکت‌های مشترک با شرکتهای محلی، این محدودیت‌ها را کاهش دهند. ایجاد روابط محکم با بانک‌های محلی و انجام مذاکرات موثر با مقامات مالی می‌تواند در حل یا کاهش محدودیت‌های بانکی کمک کند. استفاده از ابزار مالی مقاوم مانند معاملات نقدی، ریسک مدیریت، و تأمین ارزهای محلی می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا در برابر نوسانات بازار مقاومت نشان دهند.
در کل، دسترسی محدود به بازارهای مالی می‌تواند برنامه‌ریزی مالی، استراتژی‌های سرمایه‌گذاری، و عملکرد عمومی شرکتهای خارجی در کوبا را تحت تأثیر قرار دهد و نیاز به اتخاذ راهکارهای مناسب برای مدیریت این محدودیت‌ها را ایجاب می‌کند. با وجود این چالش‌ها، برخی از شرکتهای خارجی توانسته‌اند در کوبا موفق شوند، به ویژه در بخش‌هایی مانند گردشگری، ساخت و ساز، و صنایع غذایی. تلاش برای بهبود روابط بین کوبا و جامعه بین‌المللی، به ویژه با کشورهای اروپایی و کانادا، ممکن است فرصت‌های جدیدی را برای سرمایه‌گذاری خارجی در آینده ایجاد کند. با وجود این چالش‌ها، کوبا همچنان به عنوان یک تولیدکننده مهم نیشکر در جهان باقی مانده است. دولت کوبا در حال تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و مدرنیزاسیون صنعت نیشکر است. با این حال، تا زمانی که این چالش‌ها به طور کامل حل نشوند، شرکتهای خارجی فعال در صنعت نیشکر کوبا با دشواری‌هایی روبرو خواهند بود.
5-2-2 مشکلات و چالش‌های فراروی شرکتهای ایرانی در کوبا
علاوه بر مشکلاتی که سایر کشورهای خارجی به منظور فعالیت تجاری در کوبا دارند برخی مشکلات به نسبت رقبای فعال تجاری ایران در کوبا برای ایران از اولویت بالاتری برخوردار است. این موارد شامل موضوعات زیر می‌باشد.
1-5-2-2 تحریم‌های ایالات متحده
تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران، مبادلات تجاری بین ایران و کوبا را به شدت محدود می‌کند. این تحریم‌ها شامل ممنوعیت تجارت مستقیم، محدودیت‌های بانکی و محدودیت‌های حمل و نقل است. در حالی که برخی از کشورهای دیگر مانند چین و روسیه نیز تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار دارند، این تحریم‌ها برای ایران به طور خاص شدیدتر هستند و موانع بیشتری را برای تجارت با کوبا ایجاد می‌کنند. برای مثال، شرکتهای ایرانی برای انجام مبادلات مالی با کوبا با دشواری‌های بیشتری روبرو هستند و ممکن است مجبور به استفاده از روش‌های جایگزین و پرهزینه‌تر باشند.
2-5-2-2 عدم وجود روابط دیپلماتیک
ایران و کوبا تا سال‌های اخیر روابط دیپلماتیک پر رنگی نداشته‌اند. این امر منجر به فقدان روابط و کانال‌های ارتباطی رسمی بین دو کشور شده است که می‌تواند برای شرکتهای ایرانی که قصد فعالیت در کوبا را دارند، چالش‌برانگیز باشد. در حالی که رقبای تجاری مانند چین و روسیه روابط دیپلماتیک دیرینه‌ای با کوبا دارند و از این روابط برای تسهیل تجارت و سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند، شرکتهای ایرانی در این زمینه با محدودیت‌های بیشتری روبرو هستند.
3-5-2-2 فقدان سابقه فعالیت در کوبا
شرکتهای ایرانی سابقه طولانی در فعالیت در کوبا ندارند. این امر می‌تواند برای آنها در مقایسه با رقبای تجاری که سابقه فعالیت طولانی در این کشور دارند، چالش‌برانگیز باشد. شرکتهای ایرانی در زمینه قوانین و مقررات کوبا، فرهنگ تجاری و آداب و رسوم محلی و همچنین شبکه‌های توزیع و زنجیره تامین، دانش و تجربه کافی ندارند.
4-5-2-2 محدودیت‌های زبانی
زبان رسمی کوبا اسپانیایی است و بسیاری از مردم این کشور به زبان انگلیسی مسلط نیستند. این امر می‌تواند برای شرکتهای ایرانی چالش‌برانگیز باشد. این در حالی است که رقبای تجاری مانند اسپانیا که از نظر زبانی برتری دارند.
5-5-2-2 رقابت با شرکتهای خارجی
شرکتهای ایرانی در کوبا با رقابت شدید شرکتهای خارجی، به ویژه شرکتهای چینی و اروپایی، روبرو هستند. این شرکت‌ها سابقه طولانی در فعالیت در کوبا دارند و از مزایای زیادی مانند دسترسی به منابع، فناوری و بازارها برخوردار هستند. شرکتهای ایرانی ناچاراند برای رقابت با این شرکت‌ها، مزیت رقابتی ایجاد کنند.
6-5-2-2 تفاوت‌های فرهنگی
ایران و کوبا فرهنگ‌های متفاوتی دارند و به واسطه تعاملات محدود با کوبا به نسبت به برخی از کشورها از فرهنگ یکدیگر اطلاعات بسیار اندکی دارند. این امر می‌تواند برای شرکتهای ایرانی که قصد فعالیت در کوبا را دارند، چالش‌برانگیز باشد. شرکت‌ها باید با فرهنگ و آداب و رسوم محلی آشنا شوند و برای موفقیت در بازار کوبا، مخصوصاً در حوزه‌هایی که ارتباط مستقیم با مردم دارد مانند صنایع غذایی آنها را در نظر بگیرند.
7-5-2-2 فاصله جغرافیایی
ایران و کوبا از نظر جغرافیایی از یکدیگر دور هستند. این امر می‌تواند حمل و نقل کالا و خدمات بین دو کشور را دشوار و پرهزینه کند. شرکت‌ها ممکن است مجبور به سرمایه‌گذاری در لجستیک و زنجیره تامین قوی برای غلبه بر این چالش باشند. شرکتهای ایرانی در مقایسه با رقبای تجاری مانند کانادا و استرالیا، با مشکلات لجستیکی بیشتری در کوبا روبرو هستند.