همکاری در زمینه انرژی های تجدیدپذیر

ایران دارای تجارب عملی قابل توجهی در حوزه انرژی های تجدیدپذیر است. این کشور این پتانسیل را دارد که در جایگاه یکی از بزرگترین تولیدکنندگان انرژی برق خورشیدی و برق بادی در منطقه خاورمیانه قرار گیرد. تعداد زیادی نیروگاه خورشیدی و بادی در سراسر کشور فعال هستند و توان تولید برق از منابع تجدیدپذیر در حال افزایش است. ویژگی ها و قابلیت هایی که در ایران وجود دارد موجب شده است تا ایران در زمینه انرژی های تجدیدپذیر دارای پتانسیل بالایی باشد. از جمله:

• انرژی خورشیدی: ایران با بیش از 300 روز آفتابی در سال، یکی از بهترین مناطق برای استفاده از انرژی خورشیدی است. تاکنون نیروگاه‌های خورشیدی متعددی در کشور احداث شده‌اند.
• انرژی بادی: مناطقی مانند منجیل، بینالود و مناطق ساحلی جنوب کشور دارای پتانسیل بالایی برای انرژی بادی هستند و توربین‌های بادی در آنها نصب شده‌اند. 
• انرژی زمین گرمایی: ایران دارای منابع غنی زمین گرمایی است. نیروگاه‌های زمین گرمایی مشهد، ماکو و نیریز از جمله نیروگاه‌های فعال در این زمینه هستند.
• انرژی آبی/برقابی: ایران با داشتن رودخانه‌ها و سدهای متعدد، ظرفیت تولید برق آبی قابل توجهی دارد که البته هنوز به طور کامل بهره‌برداری نشده است.

علاوه بر این، ایران دارای قابلیت ها و توانمندی های دیگری در حوزه انرژی های تجدیدپذیر است که شامل موارد زیر می شود:

• انرژی هیدروالکتریک: ایران دارای پتانسیل بالایی در تولید انرژی هیدروالکتریک است. با وجود اینکه تعدادی سد و نیروگاه هیدروالکتریک در حال حاضر در کشور وجود دارند، اما هنوز پتانسیل های بالقوه بسیاری وجود دارد که می تواند به توسعه انرژی هیدروالکتریک در ایران کمک کند.
• انرژی زیستی: ایران دارای منابع غنی از سوخت های زیستی مانند بیوگاز، بیومتانول و بیوالکتریسیته است. این منابع می توانند در تولید گازهای آلی و الکتریسیته با کمک تکنولوژی های مدرن مورد استفاده قرار گیرند.
• توان خورشیدی حرارتی: ایران دارای شرایط مناسبی برای تولید انرژی خورشیدی حرارتی است. این فناوری می تواند در تأمین گرمایش و آب گرم خانگی و صنعتی استفاده شود.
• انرژی دریایی: ایران دارای سواحل طولانی و پتانسیل بالایی در تولید انرژی دریایی است. توربین های بادی دریایی و توربین های پلیت دریایی می توانند در تولید برق از طریق امواج و جریان های دریایی مورد استفاده قرار گیرند.
• تحقیق و توسعه: ایران در زمینه تحقیق و توسعه فعالیت های زیادی در حوزه انرژی های تجدیدپذیر انجام داده است. دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور در حال انجام پروژه های مرتبط با توسعه و بهینه سازی انرژی های تجدیدپذیر هستند.

براساس آمار رسمی سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق (سازمان ساتبا زیر نظر وزارت نیرو) و مطابق نمودار زیر که آخرین اطلاع رسانی سازمان ساتبا درباره ظرفیت نصب شده انواع انرژی پاک در کشورمان محسوب می‌شود، تنها حدود ۹۰۴ مگاوات از ۸۵ هزار مگاوات ظرفیت نصب شده تولید برق در کشورمان مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق است.

در شرایطی که مطابق قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور که اجرای آن در پایان سال ۱۴۰۰ به پایان می‌رسد، دولت باید ظرفیت تولید برق با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر را به ۵ هزار مگاوات می‌رساند، هم اکنون براساس آمار رسمی سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق (سازمان ساتبا زیر نظر وزارت نیرو) و مطابق نمودار زیر که آخرین اطلاع رسانی سازمان ساتبا درباره ظرفیت نصب شده انواع انرژی پاک در کشورمان محسوب می‌شود، تنها حدود ۹۰۴ مگاوات از ۸۵ هزار مگاوات ظرفیت نصب شده تولید برق در کشورمان مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق است.

البته معاون وزیر نیرو و مدیر‌عامل سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق (ساتبا)، در آبان 1402، با اشاره به اینکه وزارت نیرو در یک برنامه ۵ ساله برای تولید ۳۰ هزار مگاوات انرژی تجدیدپذیر برنامه‌ریزی کرده است، افزود: استقبال خوبی از سوی صنایع و بخش خصوصی برای احداث نیروگاه تجدیدپذیر صورت گرفته است.

با توجه به جمیع ملاحظات و مشکلات جاری کوبا در تامین انرژی، هر دو کشور ایران و کوبا می‌توانند در زمینه های نیروگاه‌های بادی، خورشیدی و سایر انرژی های تجدیدپذیر همکاری کنند. این همکاری می تواند شامل صدور خدمات فنی و مهندسی برای احداث و بهره برداری از نیروگاه های تجدیدپذیر در کوبا باشد. البته برای توسعه و تقویت همکاری ایران و کوبا در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، الزامات و ملاحظات مهمی وجود دارد، که به شرح زیر بیان می شود:

1. تدوین برنامه راهبردی و نقشه راه مشترک بین دو کشور برای همکاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر
2. امضای تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای همکاری بلندمدت در زمینه سرمایه‌گذاری مشترک، انتقال فناوری و توسعه زیرساخت‌ها
3. برگزاری نشست‌ها و همایش‌های مشترک علمی، فنی و تخصصی بین متخصصان و شرکت‌های طرفین
4. تسهیل روند صدور روادید و حمایت از سرمایه‌گذاری‌های مشترک در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر
5. ایجاد مراکز تحقیق و توسعه مشترک و شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه انرژی‌های نو بین دو کشور
6. به اشتراک‌گذاری دانش فنی و تجربیات کشور کوبا در زمینه بیوگاز، بیودیزل، بادی و خورشیدی با ایران

برای توسعه بیشتر همکاری‌های ایران و کوبا در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، موارد زیر پیشنهاد می‌شود:

1. راه‌اندازی خطوط اعتباری و تسهیلات مالی بین بانک‌ها و موسسات مالی دو کشور برای حمایت از پروژه‌های مشترک انرژی تجدیدپذیر
2. برگزاری دوره‌های آموزشی و تربیت نیروی انسانی متخصص در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر
3. انتقال دانش فنی طراحی و ساخت تجهیزات انرژی‌های نو مانند توربین‌های بادی، پنل‌های خورشیدی و سیستم‌های بیوگاز
4. همکاری در زمینه استانداردسازی، تدوین دستورالعمل‌ها و قوانین مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر
5. تبادل اطلاعات و دانش بومی در خصوص منابع انرژی تجدیدپذیر دو کشور
6. ایجاد شهرک‌ها و مناطق ویژه اقتصادی مشترک در زمینه صنایع مرتبط با انرژی‌های پاک